- Formes déclinées; déclinaison : DER, DES, DEN (prononciation : [dɛr] - [dɛs] - [dən], soms [dɛn]) / Naamvalsvormen; verbuiging, declinatie : DER, DES, DEN (uitspraak : [dɛr] - [dɛs] - [dən], soms [dɛn])
- Anciennes formes grammaticales : génitif; datif / Oude grammaticale vormen : genitief, tweede naamval; datief, derde naamval
- Expressions figées, expressions consacrées / 'Staande' uitdrukkingen, versteende uitdrukkingen, geijkste uitdrukkingen
- Grammaire néerlandaise : théorie / Nederlandse grammatica, Nederlandse spraakkunst : theorie
---------------
Emploi des anciennes formes déclinéees : DER, DES, DEN
De oude naamvalsvormen DER, DES, DEN worden in de moderne standaardtaal bijna niet meer gebruikt, alleen maar in formele vaste uitdrukkingen ('staande' uitdrukkingen, versteende uitdrukkingen, geijkte uitdrukkingen), in bepaalde titels of officiële benamingen.
Les anciennes formes déclinées DER, DES, DEN ne sont pratiquement plus utilisées dans la langue standard, seulement dans des expressions figées (expressions consacrées) et formelles, dans certains titres ou appellations officielles.
⧫
De meest gebruikte vorm is de genitief of datief DER : in een formele taal, met een vrouwelijk substantief (zelfstandig naamwoord) in het enkelvoud (de singularis) of met een substantief (zelfstandig naamwoord) in het meervoud (de pluralis) :
La forme la plus usitée est celle du génitif ou du datif DER : dans une langue formelle, avec un substantif féminin au singulier ou avec un substantif au pluriel :
- het groot woordenboek der Nederlandse taal, het Koninkrijk der Nederlanden, het groot dictee der Nederlandse taal, het Boek der Boeken, de dag der dagen, de opening der Kamers, de eerste koning der Belgen, de nederlaag der Duitsers, geen der partijen, een der beide echtgenoten, het merendeel der lidstaten, het licht der zon, het zingen der vogels, de dag der wrake, de opstand der slaven, in de loop der eeuwen, in de loop der jaren, in naam der wet, in naam der koningin, ...
- (een zaak) in der minne (schikken), in der eeuwigheid, om der wille van, ...
⧫
De genitief DER wordt soms ook gebruikt om een opeenvolging van 'VAN DE' te vermijden :
Le génitif DER est parfois également utilisé pour éviter une succession de 'VAN DE' :
De minister had zich verzekerd van de steun van de meerderheid der parlementsleden. / De kracht van het licht der zon neemt af.
⧫
De datief DER kan ook een deel van een woord zijn, soms met assimilatie :
Le datif DER peut aussi faire partie d'un mot, parfois avec assimilation :
indertijd, inderhaast, mettertijd [< met der tijd], metterdaad [< met der daad], ...
⧫
De oude naamvalsvormen (genitief en datief) ener, dezer, dier, mijner, zijner, onzer, hunner, uwer zijn al lange tijd uit het dagelijkse taalgebruik verdwenen : ze zijn archaïsch te beschouwen; ze leven nog voort in bepaalde structuren zoals :
Les anciennes formes déclinées (génitif et datif) ener, dezer, dier, mijner, zijner, onzer, hunner, uwer ont depuis longtemps disparu de l'usage courant de la langue : elles sont considérées comme archaïques ; elles subsistent encore dans certaines structures telles que :
een dezer dagen (= dezer dagen), enkele mijner vrienden, te dezer gelegenheid, te zijner tijd, te uwer informatie, in dier voege, ...
⧫
De genitief DES [= VAN DE, VAN HET] is zeldzaam in de gangbare taal. Die vorm wordt gebruikt met mannelijke en onzijdige woorden in het enkelvoud (de singularis), alleen maar in een formele taal en in vaste uitdrukkingen :
Le génitif DES [= VAN DE, VAN HET] est rare dans la langue courante. Cette forme est utilisée avec des substantifs masculins et neutres, au singulier, uniquement dans une langue formelle et dans des expressions figées :
de vader des vaderlands, in de naam des Vaders, de tand des tijds, de dag des Heren, het huis des Heren, de heer des huizes, de plaats des onheils, de geest des twijfels, het teken des kruises, ...
⧫
De genitief DES verschijnt ook in tijdsbepalingen waarin altijd 's gespeld wordt :
Le génitif DES apparaît également dans certains compléments de temps sous la forme d'un 's :
's morgens, 's ochtends, 's nachts, 's maandags, 's winters, driemaal 's jaars, 3 uur 's middags, 6 uur 's avonds, 's anderendaags [vooral in Vlaanderen], ...
- Let op de hoofdletter aan het begin van een zin! : / Faites attention à la majuscule en début de phrase! :
's Morgens gaan we sporten. / 's Winters draagt hij een wollen muts. / 's-Hertogenbosch [naam van een stad], …
- Pas op! : 's is facultatief met de volgende woorden : / - Attention! : 's est facultatif avec les mots suivants :
('s) zaterdags, ('s) zondags, ('s) maandags, ('s) woensdags, ('s) vrijdags, ('s) zomers, ('s) maandagsmorgens, ('s) woensdagsavonds, …
- Maar geen 's voor : dinsdags en donderdags omdat de klankcombinatie s-d niet gemakkelijk uitspreekbaar is. / - Mais pas de 's devant : dinsdags et donderdags car l'association des sons s-d n'est pas facile à prononcer.
⧫
De genitiefvorm 's ou s treft men ook aan in bepaalde namen van steden en bepaalde uitdrukkingen of spreekwoorden : / On rencontre également la forme du génitif 's ou s dans certains noms de ville et certaines expressions ou proverbes :
's-Gravenhage (= Den Haag), 's-Hertogenbosch / Ondank is 's werelds loon, 's Mensen lot / Mijns inziens, onzes inziens, ...
⧫
De datief DEN is ook een zeldzame vorm. Die wordt gebruikt met mannelijke en onzijdige woorden in het enkelvoud (de singularis), in een formele taal en in vaste uitdrukkingen : /Le datif DEN est également une forme rare. Il est surtout utilisé avec des substantifs masculins et neutres singuliers, dans une langue formelle et dans des expressions figées :
op den duur (pas op! : op de lange duur), in den beginne, om den brode, aan den dag (leggen), aan den lijve (ondervinden), in den blinde, in den lande, in den vreemde, uit den boze, Den Helder [naam van een stad], Den Haag [naam van een stad], Den Bosch [naam van een stad], ...
- Pas op! : de vorm DEN wordt soms [ɛ] uitgesproken, zoals in : bed, met, letten, ... / - Attention! : la forme DEN est parfois prononcée [ɛ] comme dans les mots : bed, met, letten, …
⧫
In bepaalde wendingen kan men de oude datiefuitgang -EN of -ER bij een adjectief terugvinden (+ de uitgang -E bij het substantief) :Dans certaines tournures, on peut retrouver l'ancienne désinence du datif -EN ou -ER, ajoutée à un adjectif (+ la désinence -E ajoutée au substantif).
met voorbedachten rade, in koelen bloede, van koninklijken bloede, ten huidigen dage, ten eeuwigen dage, in groten getale, van ganser harte, met luider stem(me), te goeder trouw, ...
N.B. :
Sinds de jaren tachtig is bijvoorbeeld commissaris van de Koning(in) gangbaarder dan commissaris der Koningin of des Konings (CdK). Bij procureur des Konings heeft de oude vorm daarentegen standgehouden.
Depuis les années quatre-vingts, le titre 'commissaris van de Koning(in)' est plus courant que commissaris der Koningin of des Konings (CdK). En revanche, le titre 'procureur des Konings' résiste bien au temps.
---------------
Pinterest : Gebruik van de oude naamvalsvormen : DER, DES, DEN / jpeg-formaat
[1] https://www.pinterest.fr/pin/319051954849622959/
[2] https://www.pinterest.fr/pin/319051954849622984/
[3] https://www.pinterest.fr/pin/319051954849622994/
[2] https://www.pinterest.fr/pin/319051954849622984/
[3] https://www.pinterest.fr/pin/319051954849622994/
Doctissimo : Emploi des anciennes formes déclinées : DER, DES, DEN' / Format JPEG
[1] http://club.doctissimo.fr/profnlds/nederlandse-spraakkunst-neerlandaise-805740/photo/naamvalsvormen-anciennes-declinees-27293915.html
[2] http://club.doctissimo.fr/profnlds/nederlandse-spraakkunst-neerlandaise-805740/photo/naamvalsvormen-anciennes-declinees-27293916.html
[3] http://club.doctissimo.fr/profnlds/nederlandse-spraakkunst-neerlandaise-805740/photo/naamvalsvormen-anciennes-declinees-27293917.html
[2] http://club.doctissimo.fr/profnlds/nederlandse-spraakkunst-neerlandaise-805740/photo/naamvalsvormen-anciennes-declinees-27293916.html
[3] http://club.doctissimo.fr/profnlds/nederlandse-spraakkunst-neerlandaise-805740/photo/naamvalsvormen-anciennes-declinees-27293917.html
Document : Gebruik van de oude naamvalsvormen : DER, DES, DEN / pdf-formaat
---------------
BRONNEN / SOURCES
ANS (Algemene Nederlandse Spraakkunst) :
Taaladvies :
Wikipedia :
J. Van Mulders, W. Chrispeels, Grammaire néerlandaise, Didier, Bruxelles
Dr. E. Rijpma en Dr. F. Schuringa, Nederlandse Spraakkunst, J.B. Wolters, Groningen
P. Verbanck, Beknopte Nederlandse Grammatica, Uitgeverij De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen
R. Henrard, Grammaire du néerlandais, De Sikkel, Anvers
J. van Craen, Beter Nederlands, De Sikkel
